Search
Close this search box.

Breng het beheren van ongedierte
terug tot de kern:

de natuur

Overlast van ongedierte is een veelvoorkomend probleem in de veehouderij. Waar productiedieren leven, komt ongedierte op af. De aanwezigheid van mest, nestmateriaal, nestplaatsen en voer is aantrekkelijk voor bijvoorbeeld knaagdieren, insecten of vogels. Samen met Joan Rooijakkers van Agro Pest Control (APC) gaan we dieper in op plagen en hoe je deze het beste beheerst.

Onze partner voor ongedierte-vrije stallen:

De problemen en gevaren van ongedierte:

  • Overbrengen van ziektes als varkenspest, salmonella of mastitis
  • Vervuiling van diervoeder
  • Schade aan gebouwen
  • Stress bij vee
  • Economische schade
Vraag nu een gratis intakegesprek aan
voor een plan op maat!

Bestrijding versus preventie

Joan Rooijakkers spreekt al jaren niet meer van ongediertebestrijding:

“Ik heb het liever over preventie of beheersing. Als je als ondernemer moet gaan bestrijden, ben je al te laat. Het scheelt een hoop arbeid en kosten als je preventief te werk gaat. Ieder jaar weer.”

Volgens Rooijakkers moet de ondernemer dan ook ‘omdenken’ als het op ongedierte aankomt.

“Een boer moet bezig zijn met voedsel produceren: zorgen dat zijn dieren een goed leven hebben en dat er een hoog kwalitatief product op ons bord komt. Als een ondernemer vooral bezig is met het bestrijden van een plaag, en de stallen vol met gif spuit, dan is het de hoogste tijd om anders te gaan denken.”

Preventie en beheersing zijn twee termen die qua betekenis dicht bij elkaar liggen. Het belangrijkste bij beide benaderingen is het weren of weghouden van ongedierte. Agro Pest Control (APC) streeft naar volledig knaagdieren- en vliegenvrij ondernemen. Dat houdt ook in dat ongedierte geweerd wordt in plaats van bestreden.

Joan Rooijakkers

  • Commercieel Directeur bij Agro Pest Control (APC)
  • 25 jaar werkzaam in ongediertebeheersing
  • APC: 35 medewerkers en 2000 klanten
  • Werkgebied APC: Nederland, België, Duitsland, Luxemburg en Denemarken

Plagen buiten weren

Wat niet naar binnenkomt, hoeft ook niet naar buiten. Weer je plagen buiten het bedrijf, dan komt het ongedierte het bedrijf niet binnen en voorkom je grotere problemen. Rooijakkers: “Zo is er in de stal alleen wat er op dat moment mag zijn. Een ondernemer gaat via zijn hygiënesluis naar binnen, doucht en trekt andere kleding aan. Alleen wat via de sluis komt, mag naar binnen. De rest is niet welkom.”

 

Biologische ongediertebeheersing

Krijgt een soort in het wild de overhand, dan grijpt de natuur in. In de veehouderijsector kan de mens ervoor kiezen deze natuur te imiteren of een handje te helpen door gebruik te maken van biologische beheersing. Hierbij worden natuurlijke methoden ingezet bij het voorkomen en bestrijden van ongedierte.

 

Waarom kiezen voor biologische bestrijding:

  • Veilig voor mens, dier en milieu
  • Minder of geen (prijzige) biociden meer nodig
  • Arbeidsbesparend
  • Eenvoudig bij te sturen
  • Betere beheersresultaten op de lange termijn
  • Meer biodiversiteit op en rond het agrarisch bedrijf

 

Joan Rooijakkers van APC is al vijfentwintig jaar werkzaam in de ongediertebestrijding. Hij zag een behoorlijk aantal beheersings- of bestrijdingsmethodes de revue passeren. Rooijakkers: “Iedere diersoort, ook al het ongedierte, heeft natuurlijke vijanden. Deze predatoren, denk aan roofvliegjes en roofvogels, brengen de natuur terug in balans en beheersen de plagen. Breng je beheersmethoden daarom terug tot de kern, terug naar de natuur. Dat werkt.” Heb je daar dan ook meer ruimte voor nodig? “Nee, dat niet, maar je moet je ruimte wel anders invullen.”

 

Aanpak biologische bestrijding

Om biologische beheersing goed aan te pakken, begin je bij het begin. Je moet de biologie van de plaag immers goed kennen voordat je deze kunt beheersen. Wat zijn de eigenschappen van het ongedierte? Waar komt het binnen en waarom voelt het zich hier zo thuis? Hoe passen we die omstandigheden zo aan dat het zich niet meer thuis voelt en zijn toevlucht ergens anders zoekt?

100% biocidevrije veehouderij

Na nieuwe wetgeving in 2015 nam gebruik van biociden in de veehouderij drastisch af. Rooijakkers: “Momenteel gebruiken we 90% minder biociden dan voorheen, maar ik geloof dat het zonder ook moet lukken. Niet vandaag, niet morgen, maar wel heel snel. Dankzij de nieuwe wet, breidt de kennis in alternatieven zich ook razendsnel uit. Op dit moment zijn er in Nederland al meer dan veertig bedrijven volledig biocidevrij.”

Wetgeving en voedselveiligheid

Veel agrariërs ondervinden overlast van plagen. Zelf ongedierte bestrijden is binnen de huidige regelgeving bijna niet mogelijk. Preventie is dus het sleutelwoord. Advies inwinnen bij gespecialiseerde bedrijven als Agro Pest Control kan men wel zelf doen. APC ondersteunt bij de bestrijding en beheersing en werkt volgens het principe van Integrated Pest Management, waarbij voedselveiligheid de hoogste prioriteit heeft.

Knaagdieren

Er zijn drie verschillende soorten knaagdieren die veel overlast veroorzaken op veehouderijbedrijven:

  • Zwarte rat
  • Bruine rat
  • Huismuis

Iedere knaagdiersoort heeft zijn eigen herkomst en kenmerkend gedrag. Een bruine rat is een compleet ander dier dan de zwarte rat en voor beide soorten geldt dus ook een andere succesvolle aanpak.

De zwarte rat is een tropisch knaagdier, afkomstig uit Zuidoost-Azië, en komt in alle kleurvarianten voor. Je vindt de uitheemse soort inmiddels in heel Europa. In Nederland met name in het zuiden. Het is een klein ratje, met een lange staart en spitse oren. Het is een proper, kieskeurig en territoriaal dier en een bedreiging voor andere knaagdieren. Rooijakkers: “Soms kom ik op een bedrijf en dan zegt de eigenaar: ‘Het probleem is opgelost; al mijn muizen zijn dood’. Als ik dan muizen zie liggen met afgebeten koppen, dan moet ik helaas vertellen dat hij er een groter probleem voor in de plaats heeft gekregen: de zwarte rat.”

De zwarte rat is het meest moeilijk te bestrijden ongedierte in Europa, vanwege zijn intelligentie en de strenge pikorde in de groep; de zwakkere dieren worden opgeofferd om in de val te lopen. Rooijakkers: “Als de stal ‘vol’ is, en een groep vrouwtjes wordt verjaagd door de groep, dan ontstaat verspreiding van de plaag. Ook richting andere bedrijven.”

Waarom vindt de zwarte rat het agrarisch bedrijf zo’n fijne plek?

De zwarte rat is regelmatig te vinden op varkens- en pluimveebedrijven. Van nature houdt de rat van hoogtes – niet van water – en leeft het dier in vruchtdragende bomen zoals kastanje- en notenbomen. Ook is de zwarte rat dol op bessenstruiken. Joan Rooijakkers: “Een stal met een zolder of een dak met balken associeert de rat met een boom.” De rat voedt zich met het voedsel voor de productiedieren. Varkens eten vierentwintig uur per dag, dus er is altijd voer in de buurt.

Spouwmuren en leidingen geven de warmte en het nestmateriaal waar het dier naar op zoek is. De voortplantingsdrang van het beest is groot; vaak komen ze als een paartje het bedrijf in, op zoek naar een schuilplaats en een plek voor een nest. Rooijakkers: “Nestmateriaal als voerzakken, touw en ijzerdraad is vaak voorradig. In de nacht nemen ze de tijd om een nest te maken en sporen uit te zetten. Het bijna blinde dier gaat op zijn reuk en gehoor het bedrijf rond.”

Welke problemen veroorzaakt de zwarte rat?

De zwarte rat werpt in de warme maanden iedere drie weken en zoogt vier weken lang. Een bevrucht stelletje van de zwarte rat zorgt per jaar voor ongeveer duizend nakomelingen. De dieren vreten aan kabels, laten uitwerpselen achter en veroorzaken veel zichtbare schade. De rat heeft een lichaamseigen vlo, die zorgt voor de overdracht van ziekten. Het voer wordt tevens besmet met bacteriën uit de urine en uitwerpselen. Rooijakkers: “De schade van de zwarte rat loopt in de miljoenen euro’s. En: de schade gaat nooit meer weg.”

Hoe beheers je de zwarte rat?

  • Ruim eerst de bestaande zwarte ratten op met biociden, maak dan een weringsplan om de dieren buiten te houden
  • Maak de stal goed dicht: dicht gaten in plafonds, ramen en deuren
  • Sluit deuren
  • Ruim het erf op: hoe strakker, hoe beter
  • Laat geen kruiwagens met voer staan
  • Dek voersilo’s af
  • Zorg dat de ruimte rond een buitensilo schoon is
  • Gebruik geurstof aan de buitenzijde van het bedrijf (de geur van leeuwenmest: de natuurlijke vijand)
  • Plaats kisten met klemmen
  • Plaats roofvogelkasten voor de uil of slechtvalk (natuurlijke predatoren)
  • Plant kruiden en zorg voor een grotere biodiversiteit
  • Maar: plant geen notenbomen, bessenstruiken of kersenbomen
  • Strooi een halve meter grind of schelpen rond de stal

De bruine rat is een veel geziene rat in Nederland. Het is het knaagdier dat je ook als tamme rat in de dierenwinkel koopt. Rooijakkers: “Dat laatste begrijp ik niet; het is de grootste viezerik die er is.” De bruine rat is een graver en een zwemmer en leeft graag in de buurt van water. “Het is geen slimme, maar vooral een luie rat”.

Waarom vindt de bruine rat het agrarisch bedrijf zo’n fijne plek?

De bruine rat leeft buiten, heeft veel behoefte aan ruimte en komt daarom graag op rundveehouderijen en geitenbedrijven. Hier zijn open stallen en ligt het voer meestal buiten opgeslagen. In een maissilo vindt de rat voeding en vocht: geen reden meer om de silo nog te verlaten. De rat is dol op rioleringen, (open) melkstallen en mest in mestkelders.


Welke problemen veroorzaakt de bruine rat?

De bruine rat laat urine en uitwerpselen achter en via de urine worden ziektes als salmonella verspreid. De bruine rat komt af op melkresten aan de spenen van de koeien (in de melkstal) en zorgt zo voor tepelontsteking. Ook is de bruine rat een gevaar voor de mens als overdrager van de ziekte van Weil (hersenvliesontsteking), ook wel melkerskoorts genoemd.

Hoe beheers je de bruine rat?

  • Pak de rat buiten aan
  • Maak de omgeving onaantrekkelijk voor de rat
  • Ruim de hooischuur regelmatig op
  • Dek maissilo’s goed af
  • Zorg voor een zo hygiënisch mogelijke mestopslag
  • Ruim voerresten altijd op

De huismuis heeft een lichtbruine tot donkergrijze kleur, een slanke bouw, dunne staart, grote oren en een spitse kop. Het is de enige muis die problemen veroorzaakt; bos- of spitsmuizen zijn geen bedreiging in de veehouderij. De huismuis kan door iedere kier naar binnen komen; het is daarom lastig om het dier buiten te houden.

Waarom vindt de huismuis het agrarisch bedrijf zo’n fijne plek?

De huismuis komt graag op allerlei soorten bedrijven. De grote beschikbaarheid aan voer en nestmateriaal trekt de huismuis aan. De huismuis komt ook graag in de melkstal.


Welke problemen veroorzaakt de huismuis?

Het knaagdier moet knagen om zijn tanden te slijten en dat is dan ook wat het dier volop doet. De huismuis richt veel schade aan door vervuiling en knaagschade aan materialen en kabels. De uitwerpselen en urine van de huismuis veroorzaken ziektes. Muizen die rond het vee lopen, zorgen voor veel stress bij het vee.

Huismuizen vermenigvuldigen zich razendsnel: binnen zes weken is een muis volwassen en kan het dier zich voortplanten. Een muis werpt zes tot tien keer per jaar. In een jaar veroorzaakt een muis een familie van 2600 nakomelingen.

Hoe beheers je de huismuis?

  • Begin op tijd
  • Bestrijd of verjaag de aanwezige muizen
  • Maak een preventieplan
  • Zorg voor een goede bedrijfshygiëne

Vliegen

Volgens Joan Rooijakkers van APC is vliegenbeheersing jarenlang een ‘ondergeschoven kindje’ geweest. “Maar het is mogelijk om met het biologisch beheersingsprogramma volledig vliegenvrij te ondernemen.” Vliegenbeheersing is een meer complexe uitdaging dan knaagdierenbestrijding omdat de vlieg te maken heeft met verschillende stadia en ieder stadium een andere aanpak vereist. Een overkoepelend plan voor alle vier de stadia is nodig om de hele plaag effectief aan te pakken. En ook hier geldt: bestrijd je preventief, dan scheelt dat veel werk en geld.

De vier stadia van een vlieg:

  • Ei
  • Larf
  • Pop
  • Volwassen vlieg

Een vlieg transformeert zich in tien tot veertien dagen van eitje tot volwassen vlieg.

Vliegeneieren bestrijden

Vliegeneieren bestrijd je het beste met roofmijten. Rooijakkers: “De roofmijten zelf zijn geen ziekteverspreiders, maar eten de vliegeneitjes op, waardoor de eitjes zich niet meer tot larven zullen vormen.”

Vliegenlarven bestrijden

De vliegenlarf (of vliegenmade) kent op zichzelf al drie stadia. Het is moeilijk om met biociden alle stadia van de vliegenlarf te bestrijden. Rooijkakkers: “Wij adviseren een combinatie van roofvliegen, die de larven eten, en Predal. Predal zorgt voor een bacterie in de larf, waardoor deze afsterft. De larf van de roofvlieg eet de vliegenlarf, terwijl de roofvlieg zelf geen overlast veroorzaakt.”

Vliegenpoppen bestrijden

In het derde levensstadium van de vliegt verandert de made in een bruine, cilindervormige pop. “Voor het bestrijden van vliegenpoppen heb je de sluipwesp nodig”, legt Rooijakkers uit. De sluipwesp is afhankelijk van de vliegenpop. Hij boort een gaatje in de pop en legt zijn eitjes erin. De larven van de sluipwesp voeden zich met de larf van de vlieg. “Zo ben je de volwassen vliegen een stap voor.”

Er moet wel een kanttekening geplaatst worden. “Heeft een stal te dikke mestkorsten, dan worden de poppen niet bereikt. Het is daarom belangrijk om eerst het bedrijf te inspecteren en te kijken tegen welke obstakels we aan kunnen lopen”, legt Rooijakkers uit. “Het verwijderen van een dikke mestkorst kan wel een jaar duren. Maar ook dat is mogelijk; hier zijn goede producten voor.”

Volwassen vliegen bestrijden

85% van de vliegenpopulatie bestrijd je tijdens de eerste drie stadia. Rooijakkers: “Heb je na de eerste drie stappen toch nog vliegen, dan zijn vliegenlampen binnen of feromoonvallen buiten een oplossing. Maar pak het probleem altijd bij de bron aan, dan zijn de kosten beheersbaar en beperk je schade en overlast.” Een biologische manier van beheersen is het inzetten van zwaluwen, waarvoor de vliegen het voedsel zijn.

Begin in het voorjaar met vliegenbeheersing

Het advies van APC is om in het voorjaar te beginnen met het beheersen van vliegen. “Meestal is dit in week 12”, zegt Rooijakkers. “Begin direct met een preventief plan van volledig biologische beheersing. Na een jaar maak je de balans op en stuur je de plannen bij.”

Vraag nu een gratis intakegesprek aan voor een plan op maat!

Plan van aanpak HyCare en APC

Ieder bedrijf is anders en ieder bedrijf heeft te maken met andere problemen. HyCare en APC vinden een persoonlijke benadering en een plan op maat belangrijk als het aankomt op het beheersen van ongedierte. Hierbij volgen zij het volgende stappenplan:

1. Een intakegesprek met de ondernemer

2. De HyCare specialist doet een rondgang op het bedrijf, bekijkt de algemene hygiënestatus en spreekt met de ondernemer over het bedrijf, de problemen en mogelijke oplossingen

3. Heeft de ondernemer interesse in HyCare /APC dan wordt een plan uitgewerkt om de stal HyCare-waardig te maken, dus ook ongediertevrij

4. APC bekijkt samen met een bioloog welke dieren er van nature leven om zo het biologisch beheersingsprogramma op maat samen te stellen

5. Het bedrijf wordt ieder jaar gemonitord om resultaat te behouden

Agro Pest Control

Professionele plaagdierbeheersing voor de agrarische ondernemer
Met ruim 25 jaar ervaring in de bestrijding van ongedierte op agrarische bedrijven, kennen wij de zorgen van veehouders als geen ander. Zo werken wij al jaren aan een compleet biologisch beheersingsplan en zijn wij klaar voor de wetswijziging van 2023.

Bezoek de APC website

Gratis intakegesprek

Bedankt voor uw interesse, vul onderstaande gegevens in en wij nemen zo snel mogelijk contact met u op.

Neem contact op voor
meer informatie

Laat jouw gegevens achter en wij nemen binnen 2 werkdagen contact op

Neem contact op voor
meer informatie
over dit programma